ಇತ್ತೀಚೆಗೆ, ಹಲವಾರು ಸುದ್ದಿ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಡಿಯಾ (ಆರ್‌ಬಿಐ) ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್(ಯುಕೆ)ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ 100 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ (ಎಂಟಿ) ಚಿನ್ನವನ್ನು 2023-24ರಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ(domestic vaults) ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಮಾಡಿವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ, ಇಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು.
ಆರ್‌ಬಿಐ ತನ್ನ 2023-24ರ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ 100 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ದೇಶೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ 1991ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ದಿವಾಳಿತನ ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ನೇತೃತ್ವದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಸುಮಾರು 1 ಲಕ್ಷ ಕೆಜಿ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಒತ್ತೆ ಇಟ್ಟಿತ್ತು ಎಂಬ ವಿಡಿಯೋ ಸಾಮಾಜಿಕ ಜಾಲತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹರಿದಾಡುತ್ತಿದೆ. ಮೋದಿ ನೇತೃತ್ವದ ಬಿಜೆಪಿ ಸರ್ಕಾರ ಈಗ ಈ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಮರಳಿ ತಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ಚಾನೆಲ್‌ನ ವರದಿಗಾರ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಫ್ಯಾಕ್ಟ್‌ಚೆಕ್: ಅನೇಕ ದೇಶಗಳು ತಮ್ಮ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತವೆ. ಭಾರತವು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಿಂದಲೂ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸುವ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಿಸುವ ಅಭ್ಯಾಸವು ಹಣಕಾಸು ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ಚಿನ್ನದ ಈ ಖರೀದಿ ಮತ್ತು ಶೇಖರಣೆಯು ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಮೀಸಲುಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಮತ್ತು ಹಣದುಬ್ಬರ ಮತ್ತು ರೂಪಾಯಿ ಇಳಿಕೆಯನ್ನು ತಡೆಯಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಖರೀದಿಸಿದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಬೇಕೆಂದು ಆರ್‌ಬಿಐ ನಿಯತಕಾಲಿಕವಾಗಿ ಪರಿಶೀಲಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ. ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿಟ್ಟ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಸುಲಭ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಬಳಸಬಹುದು. ಆರ್‌ಬಿಐ ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗಳಿಂದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಚಿನ್ನದ ವಹಿವಾಟಿಗೆ ಅನುಕೂಲವಾಗುವಂತೆ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ.
ಆದಾಗ್ಯೂ, ಚಿನ್ನವನ್ನು ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯವಾಗಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುವುದು ಕೆಲವು ಅಪಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾಗತೀಕ ರಾಜಕೀಯ ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯ ಸಮಯದಲ್ಲಿ. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯರಿಂದ ರಷ್ಯಾದ ಆಸ್ತಿಗಳನ್ನು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಘನೀಕರಿಸುವಿಕೆಯು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಆಸ್ತಿಗಳ ಭದ್ರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಕಳವಳವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿದೆ. ಬ್ರಿಟನ್‌ನಿಂದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಾಪಸ್ ಕಳುಹಿಸುವ ಆರ್‌ಬಿಐ ನಿರ್ಧಾರಕ್ಕೆ ಇದೂ ಒಂದು ಕಾರಣವಾಗಿರಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, ಆರ್ಥಿಕ ಅನಿಶ್ಚಿತತೆಯ ನಡುವೆ ವಿಶ್ವಾದ್ಯಂತ ಕೇಂದ್ರೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ತಮ್ಮ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವುದರಿಂದ, ಇದು ಭಾರತದ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಸ್ಥಿರತೆಯ ಬಗ್ಗೆ ಜಗತ್ತಿಗೆ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.
30 ಮೇ 2024 ರಂದು, ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (RBI) 2023-24 ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಆರ್‌ಬಿಐ ಹಣಕಾಸು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ (2023-24) ತನ್ನ ಮೀಸಲುಗೆ ಇನ್ನೂ 27.47 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಸೇರಿಸಿದೆ. 31 ಮಾರ್ಚ್ 2024 ರಂತೆ, RBI ಒಟ್ಟು 822.1 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಮೊತ್ತದಲ್ಲಿ, 308 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್‌ಗಳು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮರಳಿ ಪಡೆಯಲು ಭಾರತದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. 514.07 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇಲಾಖೆಯ ಆಸ್ತಿ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 100.28 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಭಾರತದಲ್ಲಿದೆ, ಈ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, RBI ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ 413.79 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಆರ್‌ಬಿಐ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಧೀನಪಡಿಸಿಕೊಂಡ 27.47 ಟನ್ ಚಿನ್ನದಲ್ಲಿ 20.53 ಟನ್‌ಗಳನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಹೆಚ್ಚುವರಿಯಾಗಿ, RBI ಯ 2022-23 ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, RBI 31 ಮಾರ್ಚ್ 2023 ರಂತೆ 794.63 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 301.09 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಚಿನ್ನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನೋಟುಗಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ 493.54 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಸ್ವತ್ತುಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು. 2022-23ರಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ಹೊಸದಾಗಿ ಖರೀದಿಸಿದ 34.21 ಟನ್ ಚಿನ್ನದಲ್ಲಿ, 28.94 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು 5.27 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಮುದ್ರಿಸಲು ಬೆಂಬಲವಾಗಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ, 2013-14 ರ RBI ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ RBI 30 ಜೂನ್ 2014 ರಂತೆ 557.75 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಒಟ್ಟು, 292.26 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್ ಚಿನ್ನವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ನೋಟುಗಳಿಗೆ ಹಿನ್ನಲೆಯಲ್ಲಿದೆ. 265.49 ಮೆಟ್ರಿಕ್ ಟನ್‌ಗಳನ್ನು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಇಲಾಖೆ ಮತ್ತು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿರುವ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳ ಆಸ್ತಿ ಎಂದು ಗೊತ್ತುಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. 2013-14ರ ಆರ್ಥಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಆರ್‌ಬಿಐ ಚಿನ್ನದ ಸಂಗ್ರಹವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಗಮನಾರ್ಹ.
RBI ಯ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳ ಪ್ರಕಾರ, FY2011-FY2018 ರ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಹೊಸ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ. FY2018 ರಲ್ಲಿ, 8.46 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಪೈಕಿ 8.44 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಭಾರತದಲ್ಲಿ 0.2 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ನೋಟು ಮುದ್ರಣಕ್ಕೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಇರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಆರ್ ಬಿಐ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಮಾದರಿ ದೃಢಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಆರ್‌ಬಿಐ 2009-10ರ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಯನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ, ಅಂದಿನ ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಭಾರತವು ಸುಮಾರು 6.7 ಶತಕೋಟಿ ಡಾಲರ್ ಮೌಲ್ಯದ ಗಮನಾರ್ಹ 200 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಖರೀದಿಸಿದೆ ಎಂದು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐನ ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಶೀಲನೆಯು ಕಳೆದ ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಚಿನ್ನದ ಸ್ವಾಧೀನದಿಂದಾಗಿ ಚಿನ್ನದ ಸಂಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಸ್ಥಿರವಾದ ಏರಿಕೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಡಿಸೆಂಬರ್ 2017 ರಿಂದ, ಆರ್‌ಬಿಐ ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಿಂದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತಿದೆ.
1991 ರಲ್ಲಿ, ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರವು ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಸುಮಾರು ಒಂದು ಲಕ್ಷ ಕೆಜಿ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಒತ್ತೆ ಇಟ್ಟಿದೆಯೇ?
1990-91 ರ ವಿದೇಶಿ ವಿನಿಮಯ ಬಿಕ್ಕಟ್ಟಿನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು RBI 1991-92 ವಾರ್ಷಿಕ ವರದಿಗಳ ಕುರಿತು 27 ಜುಲೈ 2021 ರಂದು ರಾಜ್ಯಸಭೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಸದಸ್ಯರು ಎತ್ತಿದ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರಿಸಿದ ಕೇಂದ್ರ ಹಣಕಾಸು ರಾಜ್ಯ ಸಚಿವರಾದ ಪಂಕಜ್ ಚೌಧರಿ ಅವರು, ಭಾರತವು ತನ್ನ ಚಿನ್ನದ ನಿಕ್ಷೇಪದ ಒಂದು ಭಾಗವನ್ನು ಅಂದರೆ 46.91 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಾಗ್ದಾನ ಮಾಡಿತು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕ್ ಆಫ್ ಜಪಾನ್‌ನಿಂದ $405 ಮಿಲಿಯನ್ ಸಾಲವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಅಲ್ಲದೆ 1991ರ ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್-ನವೆಂಬರ್ ನಡುವೆ ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.ಸಾಲ ಮರುಪಾವತಿ ಮಾಡಿದರೂ ಆರ್ ಬಿಐ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನಲ್ಲಿ ಇರಿಸಿತ್ತು. ಇದರ ಹೊರತಾಗಿ, ನವೆಂಬರ್/ಡಿಸೆಂಬರ್ 1991 ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, RBI 18.36 ಟನ್ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಹೊಸದಾಗಿ ಖರೀದಿಸಿತು. ಈ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಯುಕೆಯಲ್ಲಿಯೂ ಇಡಲಾಗಿದೆ.
ಮೇಲಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ, ಈಗ ಸ್ವದೇಶಕ್ಕೆ ಹಿಂದಿರುಗಿಸಲಾದ (100MT) ಚಿನ್ನವು 1991 ರಲ್ಲಿ ಸಾಲದ ಮರುಪಾವತಿಗೆ ಗಿರವಿ ಇಟ್ಟ ಚಿನ್ನವಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿದೆ. ಇದರಿಂದ, ಆರ್‌ಬಿಐ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಖರೀದಿಸಿದ ಮತ್ತು ಸಂಗ್ರಹಿಸಲಾದ ಕೆಲವು ಮೊತ್ತದ (100 MT) ಚಿನ್ನವನ್ನು 2023-24ರಲ್ಲಿ ದೇಶೀಯ ಕಮಾನು(domestic vaults)ಗಳಿಗೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಾವು ಖಚಿತಪಡಿಸಬಹುದು.
ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, RBI 2023-2024ರಲ್ಲಿ ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಸಂಗ್ರಹವಾಗಿರುವ 100 MT ಚಿನ್ನವನ್ನು ದೇಶೀಯ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸಿದ್ದರೂ, ಅದು ಇನ್ನೂ 413.79 ಟನ್‌ಗಳಷ್ಟು ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಿದೇಶದಲ್ಲಿ ಹೊಂದಿದೆ. ಮತ್ತು 1991ರಲ್ಲಿ ಭಾರತ ದಿವಾಳಿತನ ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾಗ ಅಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಚಂದ್ರಶೇಖರ್ ನೇತೃತ್ವದ ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರ ಸುಮಾರು 1 ಲಕ್ಷ ಕೆಜಿ ಚಿನ್ನವನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳಿಗೆ ಒತ್ತೆ ಇಟ್ಟಿದ್ದ ಚಿನ್ನವನ್ನು ಈಗ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಭಾರತಕ್ಕೆ ತಂದಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್ ನ್ಯೂಸ್ ವರದಿ ಕೂಡ ಸುಳ್ಳು.
ಇದನ್ನು ಓದಿ: ರಾಜಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿ ಮುಸ್ಲಿಮರಿಂದ ದಲಿತನ ಹತ್ಯೆ ಎಂಬುದು ಸುಳ್ಳು
ವಿಡಿಯೋ ನೋಡಿ: ಅರವಿಂದ್ ಕೇಜ್ರಿವಾಲ್ ಅವರು ತಿಹಾರ್ ಜೈಲಿನಲ್ಲಿ 63 ಲಕ್ಷದಷ್ಟು ದುಬಾರಿ ಮಾವಿನ ಹಣ್ಣುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನಲು ಖರ್ಚು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂಬುದು ಸುಳ್ಳು
ನಿಮಗೆ ಯಾವುದೇ ಸುದ್ದಿ, ಫೋಟೋ, ವಿಡಿಯೋ ಬಗ್ಗೆ ಸಂದೇಹ ಬಂದರೆ ಕನ್ನಡ ಫ್ಯಾಕ್ಟ್‌ಚೆಕ್ ವಾಟ್ಸಾಪ್ ನಂಬರ್‌ಗೆ 7892502991 ಕಳಿಸಿ. ಸತ್ಯ ತಿಳಿಸುತ್ತೇವೆ
